Vị trí khu nuôi nghêu:

Khu vực nuôi nghêu có diện tích 100 ha, nằm hoàn toàn trong địa giới hành chính xã Đất Mũi. Khu vực này thuộc phân khu chức năng phần trên biển theo Quyết định số 142/2003/QĐ-TTg ngày 14/7/2003 của Thủ tướng Chính phủ. Tọa độ các điểm ranh giới như sau:

A:  531.500 – 947.850   B:  531.500 – 947.150

C:  533.000 – 947.300   D:  533.000 – 948.000

Hình 1. 3 Sơ đồ khu nuôi nghêu thương phẩm

Vị trí khu nuôi hàu:

Khu vực nuôi hàu: được bố trí trên tuyến sông Lạch Vàm, thuộc xã Đất Mũi, nằm trong phân khu phục hồi sinh thái của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau. Khu vực có chiều dài khoảng 100 m, chiều rộng trung bình 15 m. Bè hàu được đặt từ mép bờ ra giữa dòng, với ranh giới từ điểm M1 (tọa độ: X = 527.817; Y = 951.087) đến điểm M2 (tọa độ: X = 530.776; Y = 951.221).

Khu vực triển khai nuôi bè hàu, hiện có 49 hộ dân được giao khoán quản lý bảo vệ rừng kết hợp với nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng. Tại mỗi hộ dân có để khoảng cách 10m ngang để phương tiện lưu thông, đồng thời để lấy nước và tháo nước. Cụ thể sơ đồ khu vực nuôi được bố trí như sau:

1.1.4.Hiện trạng quản lý, sử dụng đất, mặt nước của dự án

Hiện trạng khu vực Dự án

Khu vực thực hiện dự án thuộc phạm vi Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, được quản lý trực tiếp của Ban Quản lý Vườn Quốc gia theo Quyết định số 142/2003/QĐ-TTg ngày 14 tháng 7 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ. Toàn bộ diện tích đất và mặt nước sử dụng cho dự án đều thuộc phân khu phục hồi sinh thái và phân khu bảo vệ nghiêm ngặt trong quy hoạch phân khu chức năng của Vườn Quốc gia. Dự án triển khai theo Quyết định số 47/QĐ-VQGMCM ngày 22/05/2025, không làm thay đổi mục đích sử dụng đất; không phát sinh nhu cầu chuyển đổi; không chồng lấn vào các quy hoạch giao thông nội thủy và các quy hoạch phát triển kinh tế xã hội khác.

Trước thời điểm triển khai dự án, một số hoạt động nuôi sò huyết, nghêu và hàu đã được tổ chức, chủ yếu dưới hình thức thí điểm liên doanh, liên kết giữa các tổ chức – cá nhân với Vườn Quốc gia hoặc tự phát tại địa phương. Giai đoạn 2015–2017, mô hình nuôi sò huyết mở rộng được thực hiện với tổng diện tích 400 ha, tuy nhiên hiệu quả chưa cao do thiếu kinh nghiệm và gặp điều kiện tự nhiên bất lợi, dẫn đến nhiều đơn vị rút lui, ngừng nuôi hoặc để diện tích bị chiếm dụng.

Tình trạng tương tự xảy ra tại một số khu vực nuôi nghêu và hàu, khi các hộ dân và hợp tác xã tự phát mở rộng vùng nuôi mà chưa hoàn thiện thủ tục pháp lý. Để khắc phục, Vườn Quốc gia đã phối hợp với UBND tỉnh rà soát, thu hồi toàn bộ diện tích tự phát và liên doanh cũ, đồng thời lập phương án bố trí lại hoạt động nuôi trong phạm vi phù hợp quy hoạch bảo tồn và pháp luật hiện hành. Hiện tại, khu vực dự án không còn tồn tại tranh chấp, diện tích được sử dụng thống nhất dưới sự quản lý tập trung của Ban Quản lý Vườn Quốc gia.

Một số đặc điểm tự nhiên của khu vực thực hiện dự án như sau:

• Khu vực dự án có đặc điểm là đất ngập nước ven biển, gồm các bãi triều cát – bùn, thuộc khu vực 03 hải lý ven bờ. Địa hình đáy biển tương đối bằng phẳng, chất đáy khu vực vùng biển phía Tây chủ yếu là nền đáy bùn, phù hợp cho sự phát triển của sò huyết; chất đáy khu vực bờ biển Đông là nền cát đáy, thích hợp nuôi nghêu; ngoài ra, khu vực sông Lạch Vàm có điều kiện nước lợ ổn định, thuận lợi cho nuôi hàu treo bè;
• Kết quả quan trắc, lấy mẫu đáy, thành phần thực vật phù du trong nước tại các khu vực biển gần đó được thể hiện tại Chương 2; đơn vị tư vấn kết luận đây là khu vực biển rất phù hợp với nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ;

Việc triển khai dự án thí điểm nuôi sò huyết, nghêu và hàu được tổ chức thực hiện trong phạm vi nội bộ của Vườn Quốc gia, bảo đảm nguyên tắc không xâm phạm khu vực bảo vệ nghiêm ngặt, không tác động tiêu cực đến vùng sinh cảnh nhạy cảm, và phù hợp với chức năng phục hồi sinh thái, kết hợp sinh kế bền vững theo định hướng quản lý của Vườn.

Hình 1. 6. Hiện trạng nuôi hàu bè trên kênh Rạch Vàm thuộc phân khu phục hồi sinh thái, bảo vệ nghiêm ngặt tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau

Hiện trạng nguồn lợi thủy sản khu vực xung quanh

Vùng xung quanh khu vực dự án là hệ sinh thái đất ngập nước ven biển, có nguồn lợi thủy sản đa dạng và đặc trưng của vùng nhiệt đới như: tôm, cua, cá kèo, sò huyết, nghêu, hàu,… vừa phục vụ tiêu dùng nội địa, vừa có giá trị xuất khẩu. Các hoạt động dân sinh, đánh bắt, nuôi trồng nhỏ lẻ của người dân ven biển vẫn tồn tại nhưng không tạo áp lực lớn lên hệ sinh thái, do quy mô nhỏ, rải rác và có sự quản lý bởi chính quyền địa phương kết hợp Vườn Quốc gia.

1.1.5.Khoảng cách từ dự án tới khu dân cư và khu vực có các yếu tố nhạy cảm về môi trường

1.1.5.1.Khoảng cách từ dự án đến các khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường

Từ kết quả rà soát các tiêu chí quy định tại khoản 4 Điều 25 Nghị định số 05/2025/NĐ-CP ngày 06 tháng 01 năm 2025 của Chính phủ, có thể xác định rằng dự án thuộc trường hợp có yếu tố nhạy cảm về môi trường. Cụ thể, dự án sử dụng khoảng 175,15 ha đất và đất có mặt nước nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên, thuộc ranh giới quản lý của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau theo Quyết định số 142/2003/QĐ-TTg ngày 14 tháng 7 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ. Với tính chất và vị trí như vậy, dự án có yếu tố nhạy cảm về môi trường và phải tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo vệ môi trường, bao gồm việc thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường và áp dụng các biện pháp quản lý đặc thù đối với khu vực có yếu tố nhạy cảm.

Khoảng cách từ dự án đến khu dân cư và các đối tượng xung quanh

(1) Khoảng cách đến các đối tượng tự nhiên

Các hạng mục dự án bố trí tại các vùng bãi bồi, cửa sông, mặt nước ven biển và sông rạch, có khoảng cách nhất định đối với các đối tượng tự nhiên có tính nhạy cảm cao. Cụ thể:

Đối với vùng rừng ngập mặn: Các khu vực nuôi sò huyết, nghêu và hàu được bố trí tách biệt, không nằm trong vùng rừng đặc dụng hoặc vùng lõi bảo vệ nghiêm ngặt. Khoảng cách từ ranh giới khu nuôi đến vùng rừng ngập mặn liền kề trung bình từ 200– 500 m, đảm bảo không làm gián đoạn hành lang sinh thái tự nhiên.

Đối với vùng sinh sản tự nhiên của thủy sinh vật: Các khu vực dự án không nằm trong các bãi sinh sản tập trung đã được xác định trong các tài liệu điều tra nguồn lợi thủy sản của Vườn. Đối với khu vực nuôi sò huyết và nghêu trên bãi triều, do đặc điểm không gian thoáng, không tiếp giáp trực tiếp với cửa sông lớn, nên ít có khả năng gây ảnh hưởng lan truyền đến các vùng sinh sản hoặc di cư của các loài thủy sinh. Riêng khu vực nuôi hàu được bố trí trên sông Lạch Vàm, cách cửa sông Rạch Tàu tối thiểu khoảng 1,5 km. Đồng thời, hình thức nuôi treo bè không xâm lấn nền đáy và không làm thay đổi dòng chảy nên nguy cơ tác động đến các bãi sinh sản hoặc sinh cảnh ngập nước tự nhiên được đánh giá là thấp.

Đối với sinh cảnh nhạy cảm dưới nước: Theo kết quả khảo sát hiện trường và rà soát tài liệu chuyên ngành, khu vực dự án không nằm gần các cụm sinh cảnh đặc biệt như rạn san hô, cỏ biển hay nơi cư trú của loài thủy sinh quý hiếm.

Đối với khu vực đẻ trứng hoặc cư trú của chim nước, chim di cư: Dự án không can thiệp vào các bãi chim hoặc bãi bồi ven rừng nơi được ghi nhận là điểm dừng chân của chim di cư.

(2) Khoảng cách đến các đối tượng kinh tế - xã hội

Đối với giao thông đường bộ: Trong khu vực thực hiện dự án, hệ thống giao thông đường bộ chủ yếu bao gồm các tuyến đường dân sinh và đường nội bộ phục vụ nhu cầu đi lại của người dân địa phương. Các tuyến này có quy mô nhỏ, chủ yếu là đường cấp phối, đáp ứng cơ bản việc tiếp cận các khu dân cư và khu vực sản xuất ven biển. Một số tuyến giao thông chính kết nối khu vực dự án như: đường Hồ Chí Minh (nhánh Năm Căn – Đất Mũi), tuyến đường Khai Long – Đất Mũi, tuyến đường Đê Tây sông Bảy Háp, cùng với hệ thống các tuyến đường nhựa nông thôn, đường dân sinh ven rừng.

Đối với giao thông đường thuỷ: Khu vực Mũi Cà Mau có mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, đặc trưng của vùng đất ngập nước ven biển. Giao thông đường thủy tại đây là phương thức lưu thông chủ yếu, đặc biệt tại các khu vực không có hoặc khó tiếp cận bằng đường bộ. Các tuyến đường thuỷ chính kết nối khu vực dự án bao gồm sông Cửa Lớn, sông Bảy Háp và các kênh rạch nhánh và tuyến sông Lạch Vàm.

Các điểm du lịch trên địa bàn: Các điểm du lịch tại khu vực thực hiện dự án tập trung chủ yếu xung quanh khu vực nuôi nghêu, thuộc địa bàn xã Đất Mũi và khu vực lân cận. Một số điểm du lịch tiêu biểu bao gồm: Khu du lịch Khai Long; Điểm cực Nam Tổ Quốc; Điện gió Viên An,.. Các điểm du lịch có khoảng cách gần với khu vực thực hiện dự án và có khả năng chịu ảnh hưởng trực tiếp/gián tiếp từ các hoạt động trong quá trình triển khai dự án.

Đối với khu vực dân cư xung quanh: Khu vực thực hiện dự án nằm trên phần đất bãi bồi ven biển và vùng đất ngập nước thuộc các xã ven biển, có tính chất tách biệt và hiện không có khu dân cư sinh sống trực tiếp trong phạm vi triển khai dự án. Đối với các khu vực dân cư lân cận, mật độ dân cư phân bố thưa thớt, chủ yếu tập trung dọc theo các trục giao thông thủy, tuyến dân cư ven kênh rạch, ven sông hoặc gần vùng rừng ngập mặn. Người dân sinh sống tại đây chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực khai thác và nuôi trồng thủy sản quy mô nhỏ, kết hợp với các hoạt động sinh kế truyền thống gắn với điều kiện tự nhiên của địa phương.

Hình 1. 7. Các đối tượng bị ảnh hưởng xung quanh khu vực dự án

1.1.6.Mục tiêu; loại hình, quy mô, công suất và công nghệ sản xuất của dự án

1.1.6.1.Mục tiêu dự án

Xây dựng mô hình ương nuôi sò huyết, nghêu, hàu tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau; khai thác và phát triển tiềm năng nguồn tài nguyên thiên nhiên ven biển phù hợp và bền vững; hoàn chỉnh quy trình ương, nuôi sò huyết và nghêu góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương; nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài nguyên thiên nhiên; tạo sản phẩm thủy sản phục vụ du lịch, phát triển kinh tế - xã hội.

Sản xuất được 16 tấn sò huyết giống (khu ương nuôi và bảo tồn sò huyết), 1.800 tấn sò huyết thương phẩm (khu nuôi sò huyết 150 ha), 7.500 tấn nghêu thương phẩm (khu nuôi 90 ha nghêu) và 1.680 tấn hàu thương phẩm;

Nghiên cứu nuôi sò huyết, nghêu, hàu và hoàn thiện quy trình kỹ thuật, nhằm áp dụng có hiệu quả trên địa phận Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau;

Xây dựng khu nuôi sò huyết, nghêu, hàu và cung cấp sò huyết, nghêu, hàu thương phẩm cho thị trường trong, ngoài tỉnh;

- Xây dựng khu nuôi sò huyết, nghêu, hàu kết hợp với du lịch sinh thái, nhằm tạo sản phẩm du lịch đặc trưng của vùng Đất Mũi; đồng thời, kết hợp để quản lý tài nguyên biển của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau;

- Tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương khu vực triển khai phương án;

- Tạo điều kiện để viên chức, người lao động của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau được nghiên cứu, ứng dụng thực tiễn, góp phần hỗ trợ, hướng dẫn người dân sinh sống lân cận Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau tạo thêm sinh kế.

1.1.6.2.Loại hình của dự án

• Nhóm dự án theo quy định về Luật đầu tư công: nhóm C.
• Phân nhóm dự án theo Luật Bảo vệ môi trường: dự án thuộc nhóm I.
• Loại dự án: Đầu tư mới.
• Loại hình dự án: Nuôi trồng thủy sản theo hình thức thả nuôi tự nhiên.

Quy mô, công suất

a.Quy mô

Dự án có tổng diện tích khoảng 175,15 ha, bao gồm ba khu nuôi trồng thủy sản.

Quy mô từng khu vực được bố trí như sau:

Khu nuôi sò huyết: Diện tích khoảng 75 ha, bố trí theo hình chữ nhật với kích thước khoảng 1.000 m × 750 m, chu vi khoảng 3.5000 m. Ranh giới khu nuôi được xác định bằng hệ thống cọc tre đóng cách nhau 0,5 m, kết hợp rào ngang một cây để cố định lưới và xác định phạm vi.

Khu nuôi nghêu: Diện tích khoảng 100 ha, bố trí hình chữ nhật với kích thước khoảng 1.500 m × 670m, chu vi khoảng 3.430 m. Tương tự khu nuôi sò huyết, hệ thống cọc tre và lưới rào ngang được sử dụng để khoanh vùng, đảm bảo vật nuôi trong điều kiện triều động.

Khu nuôi hàu: Diện tích khoảng 1.500 m², bố trí dọc theo tuyến sông Lạch Vàm theo mô hình bè nổi.

Kết cấu bè: gồm khung gỗ kết hợp tre tầm vông, kết nối bằng dây thừng, làm dây nổi bằng các can nhựa. Bè được neo cố định tại 4 góc bằng dây thừng và cọc chìm.

Kích thước mỗi hàu bè: dài 50 m, rộng 6 m, chia thành nhiều ô nhỏ để treo các vĩ hàu, số lượng và kích thước bè có thể điều chỉnh phù hợp theo điều kiện tự nhiên tại khu vực triển khai.

Số lượng bè: có hai bè nuôi hàu, mỗi bè nuôi có 300 m².

Chòi canh gác: Mỗi khu nuôi đều được bố trí chòi trung tâm và chòi phụ phục vụ quan sát, bảo vệ và vận hành:

Khu nuôi sò huyết: 01 chòi trung tâm (dựng trên 04 cọc trụ bằng bê tông cốt thép, khung sắt, mái và vách bằng tole, diện tích 60 m²) và 02 chòi phụ (kết cấu gỗ cây tự nhiên, diện tích 20 m²/chòi).

Khu nuôi nghêu: 01 chòi trung tâm (dựng trên 04 cọc trụ bằng bê tông cốt thép, khung sắt, mái và vách bằng tole, diện tích 60 m²) và 02 chòi phụ (gỗ cây tự nhiên, diện tích 20 m²/chòi).

Khu nuôi hàu: 02 chòi (gỗ cây tự nhiên, diện tích 20 m² mỗi chòi), được bố trí trên mặt hai bè hàu.

b.Công suất

Đối với hoạt động nuôi sò huyết, nghêu, hàu, dự kiến sản lượng nuôi như sau:

• Sản lượng sò huyết đạt: 90 tấn sò huyết/năm.
• Sản lượng nghêu đạt: 330 tấn nghêu/năm.
• Sản lượng hàu đạt: 72 tấn/năm.

1.1.7.Phạm vi

Diện tích thực hiện dự án được phê duyệt tại Quyết định số 47/QĐ-VQGMCM ngày 22/05/2025 của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, với tổng diện tích là 175,15 ha. Trong đó, diện tích được phân bố cụ thể như sau: diện tích nuôi sò huyết là 75 ha, diện tích nuôi nghêu là 100 ha và diện tích nuôi hàu là 0,15 ha.

Dự án được triển khai trên địa bàn thuộc phạm vi quản lý của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, cụ thể:

• Khu nuôi sò huyết: được bố trí tại địa phận xã Cái Đôi Vàm.
• Khu nuôi nghêu: được bố trí tại địa phận xã Đất Mũi.
• Khu nuôi hàu: được bố trí dọc theo tuyến sông Lạch Vàm, thuộc phân khu phục hồi sinh thái của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau.

Các hạng mục công trình của dự án

Hạng mục công trình chính:

• Xây dựng bãi nuôi: bao gồm đóng cọc ranh giới, cọc đỡ lưới, lắp đặt hệ thống đăng lưới và lưới chắn vật nuôi trên nền bãi triều tự nhiên.
• Xây dựng nhà chòi canh gác: lắp dựng chòi trung tâm và chòi phụ tại từng khu nuôi, kết cấu sàn cao, khung thép, mái tôn, có tích hợp nhà vệ sinh phục vụ công nhân.

Hạng mục công trình phụ trợ: hệ thống chiếu sáng, hệ thống cấp nước.

Hạng mục công trình bảo vệ môi trường: hệ thống thu gom, xử lý chất thải rắn.

Các hoạt động của dự án

Hoạt động chuẩn bị mặt bằng và xây dựng hạ tầng kỹ thuật:

• Đóng cọc ranh giới, cọc đỡ lưới và lắp đặt hệ thống lưới bao bãi nuôi;
• Xây dựng nhà chòi canh gác tại khu nuôi (03 khu nuôi);
• Bố trí, lắp đặt các công trình phụ trợ như đèn chiếu sáng, hệ thống cấp nước.

Hoạt động thả giống, nuôi trồng và vận hành dự án:

• Chuẩn bị bãi nuôi: Làm vệ sinh bãi triều, cày xới và phơi nền bãi đối với các khu vực nuôi lại.
• Thả giống và chăm sóc: Tổ chức thả giống theo từng đợt, thực hiện công việc chăm sóc, kiểm tra lưới vây, bắt địch hại (cua, ốc,…), xử lý sinh vật chết, loại bỏ rác thải, rong rêu và tu sửa các vị trí hư hỏng.
• Sinh hoạt, nghỉ ngơi của công nhân tại chòi canh;
• Thực hiện các hoạt động bảo trì thiết bị, hệ thống đèn.

Hoạt động quản lý, giám sát và thu hoạch

• Theo dõi tình hình tăng trưởng, sản lượng, ghi chép nhật ký nuôi.
• Thu hoạch bằng phương tiện thủy nhỏ, vận chuyển sản phẩm đến điểm tập kết tại bờ, kết hợp sàng lọc và bảo quản trước khi đưa đến nơi tiêu thụ.